DILI, STLTIMORLESTE.com – Relasiona ho detensaun ba iha sidadaun Filipina Arnolfo Teves Jr, defeza konsidera katak detensaun nee ilegal.
Tuir Advogadu Privadu, Jose Ximenes katak, sira hatama pedidu ba iha Diresaun Jeral Administrasaun Imigrasaun sira la aseita, no haruka ba iha Ministru Interior mos la aseita la simu nein pronunsia buat ida, iha semana pasada remete ba iha Gabinete Komandante Jeral no Primeiru Ministru too ohin loron seidauk pronunsia buat ida.
“Detensaun neebe halo iha rezidensia Teves nian ami konsidera detensaun nee ilegal, ida nee hanesan sukestru lori nia sai husi neeba mai too iha nee la iha prosesu ruma, tanba detensaun nia finalidade mak aprezenta ba Tribunal, tanba ami nia pedidu sira sei pendente hotu, no halo mos detensaun ba Advogadu ida,” dehan Advogadu nee ba jornalista sira iha Kaikoli, Kuarta (28/05/2025).
Nia hatutan, sira haree detensaun nee ilegal, sira hatoo ona habias korpos no hein desizaun husi habias korpus no hanesan Advogadu Teves nian manan kazu nee iha faze hotu too iha tranzitu enjulgadu, no ida nee puramente politika la iha fundamentu legal ruma.
Hanesan Advogadu tenta tama atu koalia ho nia kliente no nia kolega advogadu, maibe la aseita atu tama ba, tanba dehan ordem husi Ministru Interior. No dezde Timor Leste ukun aan too ohin loron grave liu mak ida nee, iha kazu seluk maibe nia prosesu judisial la lao hanesan nee, Teves nian prosesu judisial lao hotu foin akontese ida nee.
Esplika tan, Timor Leste ratifika konvensaun oin-oin ratifika tratadu oin-oin kona-ba direitus umanus, konvensaun internasional no tratadu internasional neebe ita ratifika nee serve atu tau iha neebe, no serve atu halo saida.
Jose dehan, ekipa Advogadu iha Filipina informa katak, karik nia fila sei hetan perigu neebe boot liu ba nia vida no ba integridade fizika, espera ida nee la akontese. Se akontese Timor Leste tenke responde perante komunidade internasional konforme tratadu no kovensaun internaisonal sira nebee ita ratifika.
Informa tan, informasaun ikus neeebe sira iha aviaun iha ona dalan para lori sira nia kliente, iha mos fatin detensaun ba nia. Ekipa advogadu halo esforsu defende direitus umanus direitus ema idak-idak nian, tuir papel neebe atribui ba sira. Defeza dehan ba nia kliente katak, ida nee senariu ida neebe aat liu ita tenke simu realidade.
Dehan tan, habias korpus nee tanba detensaun ilegal, julga ida nee tempu badak hodi husu liberta, dala ruma ida nee desizaun sai nia bele iha tiha ona estranjeiru, espera habias korpus bele deside lalais hodi hetan desizaun ruma.
Hatan kona-ba se nia fila hetan pena de morte, Advogadu dehan nia parte lakohi pronunsia ida nee, Governu no Estadu Timor Leste mak responde kuandu akontese buat ruma, iha komunidade Internasional tanba desizaun Tribunal nian iha ona, se ita hakarak haruka fila buat ruma Governu mak responde.
Hatan kona-ba nia kliente hatoo hela buat ruma ka lae, Jose dehan nia kliente sente triste iha lia fuan ida deit.
“Nia triste buat ida deit, nia mai iha Timor se mak haruka ema ba simu nia iha aereportu hodi mai iha nee, ita boot sira mak investiga, ita boot sira mak hatene,” sehan nia.
Tuir informasaun neebe antes nee iha, Plenariu Tribunal Rekursu delibera, hodi la estradita sidadaun Arnolfo Alipit Teves Junior fila ba nia rai orijem Filipina.
Tribunal Rekursu liu husi Juiz Plenariu deside indefere pedidu estradisaun, bazeia ba artigu balu iha Konstituisaun RDTL.
Iha desizaun nee, Tribunal bazeia ba artigu 35 numeru 3 husi Konstituisaun RDTL, hodi halo indefere ba pedidu estradisaun. No plenariu husi Juizes Tribunal Rekursu delibera, unanimidade tuir fundamentu artigu 35 numeru 3 iha Konstituisaun RDTL, rekuza pedidu estradisaun ba Arnolfo Alipit Teves Junior.
Desizaun nee fo sai iha loron 20 fulan Marsu nee, ho Juizes Plenariu nain tolu, Maria Natercia Gusmao Pereira, Antonio Helder Viana do Carmo, Edite Palmira dos Reis.
Tuir observasaun STL nian, autoridade seguransa sira detein Teves iha nia rezidensia Metiaut, iha oras tuku 8 resin, lori mai iha Ministeriu Interior, no kalan tomak iha Ministeriu Interioe too iha loron Kuarta nee.
(ter)