DILI, STLTIMORLESTE.com – Tribunal Judisial Primeira Instansia Dili liu husi leitura akordaun desidi absolve arguidu nain 3 no aplika pena suspensaun ba arguidu nain 1.
Iha leitura akordaun nee Juiz prosesu Afonso Carmona deklara katak, ba prosesu ida nee iha krimi Falsifikasaun Dokumentus no Korupsaun Pasiva, Tribunal haree katak iha prosesu ida nee arguidu nain 3 ho inisial SAUS, AB no RK, sira nia envolvimentu balu hanesan tekniku deit, tanba nee la hatene kona-ba prosesu nee. Tanba nee konsidera arguidu nain 3 la provadu ba iha krimi neebe Ministeriu Publiku akuza ba, no Tribunal deside absolve arguidu nain 3.
Maibe Tribunal haree katak, arguidu SS nia parta mak trata dokumentus ordem trabalhu, tanba nee Tribunal desidi hodi aplika pena prizaun tinan 3 suspende tinan 5 ba arguidu.
Iha sala julgamentu laran, Juiz prosesu mos esplika ba arguidu sira katak, la konkorda ho desizaun Tribunal nian bele halo rekursu ba iha Tribunal Rekursu tuir prazu neebe iha.
Leitura akordaun nee lee husi Juiz prosesu Afonso Carmona, no partesipa husi Defensor Publiku nain rua, Nelson Borges no Marsal Mascarinhas.
Tuir Akuzasaun husi Ministeriu Publiku katak, iha loron 16/10/2019, entre Kompanhia Roca Bia-Bira Lda, Kompanhia BSIC Lda, no Kompanhia Lokal D-Joelic Famacon & Salakcler Cofa, Lda asina dokumentus akordu Joint Venture, ho objetivu atu halao konstrusaun estrada no ponte iha Munisipiu Manufahi hahu husi Betano Ferik-Sare, Wedauberek, Dotik, Farukahi, ate Clacuc, Mota Sahen, Postu Administrativu Fatuberliho, ho distansia 81 Kilo Metrus, ho montante osan US$ 45,853,963.29.
Akordu refere kapital ba implementasaun projeitu nee mai husi Benard Shu Internasional Company, Lda (kompania BSIC, Lda), neebe sosiu husi Sr. Foo Siang Kuo Benard husi Singapura no Sr. Shu Jingliang husi China.
Hafoin asina tiha akordu refere, kompanhia hirak neebe involve iha konsorsiu joint venture nee fo fiar ba iha Sr. Foo Siang Kuo Benard mak responsabiliza ba administrasaun, inklui trata dokumentus iha ministeriu relevantes, maibe tanba Sr. Benard labele koalia lian tetun no ingles, nune Sr. Benard entrega fali responsabilidade atu trata dokumentus projeitu refere iha Ministeriu Obras Publikas ba iha arguidu SAUS mak iha esperiensia kona-ba trata dokumentus empreza nian, no fazeadamente hahu husi loron 23 Junhu 2019 ate 17 Fevereiru 2021, entrega mos osan ho montante US$ 6,000.00.
Depois simu tiha dokumentus profile empreza nian husi Sr. Benard, iha data neebe la apuradu, arguidu SAUS halo kontaktu ba iha arguidu AB hodi entrega dokumentus profile kompanhia neebe involve iha konsorsiu nee, inklui mos despaixu husi Konselhu montante US$ 5,000.00 ho objetivu atu trata dokumentus, no fazeadamente arguidu SAUS entrega mos osan kona-ba ordem de trabalhu, primeira pedra, no kontratu ba projeitu refere, husi osan refere arguidu AB uza tiha montante $1.500.00 ba ninia nesesidade partikular.
Tuir mai iha data neebe la apuradu, arguidu AB kontaktu ba iha arguidu SS hodi entrega dokumentus neebe iha ba arguidu SS iha Ministeriu Obras Publika, hodi trata dokumentus kona-ba ordem de trabalhu, primeira pedra no kontratu ba projeitu nee, no fazeadamente entrega mos osan ho montante US$ 3.500.00 ba iha arguidu SS.
Tuir mai iha data neebe la apuradu, arguidu SS halo kontaktu ba iha arguidu RK hodi entrega dokumentus ba iha arguidu RK, hodi perpara no imprimi dokumentus hanesan orden trabalhu, primeira pedra no kontratu ba projeitu refere iha arguidu RK ninia komputador.
Iha data neebe la apuradu maibe iha tinan 2020, tuku 11:30, arguidu SS kontaktu arguidu AB hodi informa katak dokumentus kontratu ba projeitu refers, Ministru obras Publika asina tiha ona, no husu ba arguidu AB atu hasoru malu iha Igreza Motael nia sorin atu entrega mos osan, tanba nee arguidu AB mos ba hasoru malu kedas ho arguidu SS hodi entrega mos osan ho montante US$ 3,500.00 ba arguidu SS, tanba trata no entrega ona dokumentus karta autorizasaun, primeira pedra no kontratu refere.
Kontratu refere entrega iha arguidu SAUS iha ninia uma kost iha Land Mark kotuk, no simu mos osan ho montante US$ 2.500.00 husi arguida SS, tanba fasilita trata ona dokumentus hirak nee.
Hafoin simu tiha dokumentus hirak nee, arguidu AB lori kedas kontratu refere ba iha Sr. Foo Siang Kuo Benard, hafoin Sr. Benard mak entrega fali.
Tuir mai iha data neebe la apuradu, arguidu SAUS entrega dokumentus kontratu refere ba iha Sr. Shu Jiangling. Maibe tanba Sr. Shu Jiangling la hatene lian Ingles nunee Sr. Shu Jiangling hasai tiha fotografia dokumentus kontratu iha parte oin, hodi manda ba iha ninia kolega ida naran Wang Daobing liu husi wechar.
Wainhira Sr. Wang Daobing haree dokumentus kontratu refere, nia deskonfia kona-ba dokumentus nee, tanba nia konhese diak Ministru Obras Publika nia asinatura, nunee iha loron 13/12/2020, Sr. Wang Doabing manda dokumentus kontratu neebe nia simu ba iha Sr. Jorge Teme, nuudar Asesor iha Obras Publika, liu husi whatshap para konfirma dokumentus nee los ka falsu?.
Hafoin Sr. Jorge da Conceição Teme halo konfirmasaun no verifikasaun kona-ba dokumentus kontratu refere iha Ministeriu Obras Publikas nomos iha ADN, konfirma katak dokumentus kontratu refere falsu, tanba nee Sr. Jorge Teme halo pareser ba iha Ministru Obras Publikas atu prosesa tuir lei neebe mak vigor.
Arguidu SAUS, arguidu AB, Arguidu SS no arguidu RK konfesa katak sira konhese malu dezde tinan 2017 no 2018, no arguidu sira ho konjugasaun esforsu pratika aktu falsifikasaun dokumentus kontratu no falsifika asinatura Ministru Obras Publika no falsifika mos dokumentus publiku Ministeriu Obras Publiku.
Arguidu SAUS no arguidu AB mak responsabiliza atu halo ligasaun temporariu lokal mos emprezariu internasional, no arguidu SS no Arguidu RK mak responsabiliza oinsa atu perpara, elabora no mos emprimi dokumentus hanesan ordem de trabalhu falsu, karta primeira pedra, mos kontratu falsu, hafoin iha empreza lokal mos internasional sira hodi hetan vantajen patrimonial mos patrimonial husi aktu neebe arguidu sira pratika.
Bazeia ba rezultadu buska no aprensaun neebe efetua iha arguidu RK nia evidensia hatudu katak, eziste dokumentus fiziku empreza lokal sira nia dokumentus profile no mos tuir rezultadu ezame ba komputador arguidu RK nian mos identifika dokumentus eletroniku hanesan kontratu, leter of tecnhical Bid autorizasaundu Servisu, no Boo husi empreza lokal hamutuk.
Maske iha realidade dokumentus sira neebe mak arguidu sira emiti ba iha empreza lokal sira nee laiha rejultadu, no projeitu sira neebe mak arguidu RK no arguidu SS perpara laiha konhesimentu husi Ministeriu Obras Publika, tanba dokumentus ba projeitu sira nee falsu ka la eziste.
Aleinde nee, konformi rezulta iha autus, NUC 0060/21.PGGCC, arguidu SS no arguidu RK falsifika mos dokumentus karta autorizasaun do servisu, letter of tecnhical Bid no kontratu ba empreza lokal ho naran Konsorsiu Unido Desenvolvimento, Lda ho montante kontratu US$ 22,071,144.91 atu reabilita estrada husi Laclo ho distansia 240 Kilometrus.
Fundamentu neebe konsta ona iha akuzasaun laran katak, Autor (Estadu Timor Leste) reklama ba reu, tenke re-koopera fila fali prejuizu ho montante global hamutuk US$ 6,000,00, liquida iha ezekusaun ba akordaun
Ho faktus sira neebe deskreve ona iha leten, konstitui arguidu sira mak hanesan SAUS no AB no RK nudar ko-autores material ba konkursu real ba krimi neebe previstu no punidu iha artigu 305 no artigu 267 numeru. 1 konjuga ho artigu 15 husi Kodigu Penal Timor Leste.
Arguidu SS nuudar autor material ho forma konsumada ba konkursu real krimi korupsaun ativa, no krimi falsifikasaun dokumentus publiku neebe previstu no punidu iha artigu 294 numeru 1 no artigu 305, konjuga ho artigu 30 no artigu 35, husi Kodigu Penal Timor Leste.
(ter)
