DILI, STLTIMORLESTE.com – Prezidente Republika (PR), Jose Ramos Horta husu Sekretariu Estadu Formasaun Profisional no Empregu (SEFOPE) halo rekrutamentu ba trabalhador sira labele haree ba partidu ka arte marsiais.
Prezidente Republika Jose Ramos hatoo kestaun nee ba jornalista sira liu husi Konferensia Imprensa iha Palasiu Prezidensial Nikolao Lobato, Bairo Pite, Tersa (27/05/2025).
Prezidente Republika hatete, agora SEFOPE mak tenke kuidadu liu tan labele halo rekrutamentu bazeadu ba partidu ka iha arte Marsiais, embaixadora iha Australia keixa ba ida nee. Tanba iha Australia sira treinu, elementu arte marsial treinu, nee duni PR hatete ona ba embaixadora labele lakon tempu bainhira trabalhador ruma polísia kaer lalika ba vizita.
Prezidente dehan, balun dehan trabalhador sira ba servisu iha rai liur sai ema nia atan fali, se mak koalia nunee, koalia mangame.
Prezidente Republika hatete, servisu iha neebe deit nee normal, bele servisu iha Australia, bele servisu iha Timor, bele servisu iha Amerika iha neebe nee normal, laos atan, traballador ida servisu.
“Entaun saida mak bele halo, hau rona buat balun trabalhador lubuk ida, rihun ba rihun ba Korea, Australia, balun ba Nova Zelandia, balun ba tiha ona Japaun, balun ba Brunei seidauk barak, maibe balun ba daudaun ona, balun iha Portugal neeba. Governu bele halo programa diak liu tan aumenta ho Australia, Korea, Japaun ho Eropa atu lori trabalhador sira ba iha neeba. Trabalhador sira nee SEFOPE lo-loos tau matan ba funsionariu sira, sira neebe foin tama joven manan US$ 200 haree fo traning ba sira língua, skill, profisaun ruma,” katak Horta.
Entaun hahu tau sira nia naran, sira nee mak ba Australia, sira nee mak ba Korea ba manan US$ 2 mill ka US$ 3 mill laos manan US$ 200 resin iha Timor nee diak ka lae. Sira ba liur aprende buat seluk manan osan diak haruka ba família, tinan 5, tinan 7 fila ho esperiensia boot. Hanesan eskola ka universidade ida nee governu tenke haree didiak, hamutuk ho SEFOPE ho rai sira nee negosia.
Nunee tinan-tinan grupu ba mas hahu kursu Inglês konforme ka kursu Japones iha nee ho skill saida deit nee bele rezolve, tinan ruma liu tan ekonomia makaas ona, sei presiza sira, antes sira fila ho esperiensia seluk.
Buat bele rezolve nunee, mas tenke Primeiru Ministru, Governu tenke fo orientasaun makaas ba ida nee.
“Iha fatin barak iha Australia, Inglatera, Korea tanba hau akompanha, laos hanesan Prezidente ida, líder ida neebe rona deit informasaun ida lae. Hau kontaktu ho polísia iha Inglatera tanba sira hakerek direitamente ba hau, hau kontaktu polísia iha Australia, sira kontaktu hau diretamente informa maneira jeral sira hatete kontente trabalhador Timorense, polísia ida iha Inglatera ema diak tebes-tebes, nia mak liga komunidade iha fatin idak-idak iha Inglatera. Neeba iha problema ho juventude balun akontese, purtantu nee parte ida tenke komportamentu ita nia ema sira. Tanba trabalhador sira husi mundu diak tebes-tebes, sira nia komportamentu diak, hanesan trabalhador grupu ida. Portugal iha ema trabalhador, Fransa, Inglatera, Alemanha, Olanda, Kanada barak loos, tanba uluk Portugal kiak, agora ema husi Portugal ba servisu iha liur nee laos trabalhador naun skill, ema mesak doutotamentu, mais uluk sira mos araska,” katak Horta.
Xefe Estadu dehan, ema hotu-hotu iha Eropa, Amerika gosta trabalhador Portuges sira, tanba la halo problema, disiplinadu loos, entaun iha Eropa nee sira hakarak mak trabalhador Português. Timor mak komesa halo problema iha rai liur, ema sokadu iha neeba, maneira jeral sira servisu diak, patraun gosta sira iha Australia, iha Inglatera mos nunee, sira halo amizade oin-oin, iha Korea mos nunee.
“Esperiensia diak tebes-tebes, esperiensia umanu, agora SEFOPE mak tenke kuidadu liu tan labele halo rekrutamentu bazeadu ba partidu ka iha arte marsial, embaixadora ita nia iha Australia keixa ba ida nee. Iha Australia sira treinu, elementu arte marsial treinu, nee duni hau hatete ona ba embaixadora labele lakon ita boot nia tempu bainhira trabalhador ruma polísia kaer lalika ba vizita,” katak PR Horta.
Normalmente, Embaixada ka konsoladu ba kedas hatene fo apoiu konsolar, PR hatete lalika lakon tempu, lakon osan Embaixada, konsoladu nian fo apoiu ruma ba sira neebe mete iha violensia, entrega 100% ba justisa Australianu no PR Horta rekomenda ba Australianu lalika koalia barak, espusa fila mai Timor.
“Depois iha nee entrega ba polísia mak haree, ita ba ema nia rain respeitu ba nia lei, ema nia situasaun, tanba minoria sira nee mak estraga maioria nia imajen,” hakotu nia.
(eme)