DILI, STLTIMORLESTE.com – Tenente Jeral Reformadu Lere Anan Timur hatete, ohin loron mosu polemika boot entre rekonsiliasaun, maibe tuir nia bele halo entre Timoroan ho Timoroan.
Tenente Jeneral Reformadu Lere Anan Timur hatoo lia hirak nee ba jornalista sira liu husi konferensia imprensa iha palasiu Prezidensial Bairo Pite, Segunda (25/11/2024).
Eis Komandante F-FDTL hatete, hotu-hotu koalia kona-ba politika situasaun rai laran, no nia servisu hamutuk ho Prezidente nuudar alin, no konsidera PR Horta nuudar profesor durante funu ba libertasaun, hanesan mos Primeiru Ministru nia lidera funu too hakotu funu ho referendum iha tinan 1999.
“Ohin loron iha polemika, buat barak polemika kona-ba FRETILIN, Polemika kona-ba rekonsialiasaun, hau hanoin katak kona-ba rekonsiliasaun laos Timoroan hotu no laos lider Timoroan hotu halo rekonsiliasaun, ita iha separasaun poder, Prezidente Republika nuudar Xefe Estadu orgaun masimu iha Timor, dala ruma balun dehan katak PR uza sistema semi prezidensial so ba koa fita, maibe PR nuudar xefe estadu no PR destinu nasaun iha nia liman, tanba nuudar komandante supremu forsa armadas nia iha kompetensia tomak atu dezolve parlamentu ka governu, relasaun ho mundu nee kompetensia boot prezidente nia,” dehan Lere.
Tenente Jeneral Reformadu Lere Anan Timur hatutan, ohin iha UNTL estudante sira husu iha nesesidade atu halo rekonsiliasaun ka lae? Lere hatan iha nesesidade, tanba rekonsiliasaun nee laos entre ministru ka kualker sidadaun mak halo ou xefia rekonsiliasaun ida nee.
Rekonsiliasaun ida nee kompetensia husi Prezidente Republika nuudar aman ba nasaun, nuudar simbolu nasional, nuudar unidade nasaun.
“Hau dehan katak bele, tanba rekonsiliasaun entre ita Timoroan ho Timoroan, rekonsilia tanba saida, tanba iha problema ruma entre ita ema ho ema, biar entre ita Timoroan ho Timoroan, biar ita ho povu seluk husi rai seluk, hau koalia liu-liu kona-ba ita nia rekonsiliasaun nuudar Timoroan ba Timoroan, krizi politika militar laos unika iha Timor,” katak Lere.
Lere hatete, joven sira iha jerasaun rua, ida jerasaun konflitu nia ka jerasaun post konflitu ou ukun rasik rasik aan, no jerasaun konflitu hatene istoria sei konta no rai istoria ba jerasaun ukun aan para hatene, labele inventa istoria, labele deturva istoria no labele politiza istoria, entaun partidu mosu iha guera sivil, no guera sivil ida nee iha konseptu ida dala ruma balun konkorda no balun la konkorda.
“Mais hau la matenek ida, hau ba los mai los, tanba realidade UDT FRETILIN, UDT halo Golpe hakarak kontrola situasaun, tanba UDT hakarak hamutuk ho Portugal halo golpe kaer FRETILIN nia militante kuadrus kastigu no balun oho, la kleur FRETILIN halo fali Golpe, tanba uluk UDT oho FRETILIN entau FRETILIN tenke selu fali hanesan oho mos UDT nee premeiru krize iha Timor entre ita Timor ho Timor, segundu krize 1976-1977 bainhira FRETILIN ulun iha krize politiku no krize militar neebe FRETILIN biar kontrola Timor tomak FRETILIN ho FRETILIN oho malu, hau involve direita ba prosesu ida nee, laos ema seluk mak konta ba hau, hau Ilomar nia oan vitima ba FRETILIN nain 15 ami mesak familia,” katak Lere.
Nia hatete, iha tempu neeba maske familia ho familia, maske hakarak hotu ukun, maibe tanba saida bele oho malu fali, nee akontese iha Lospalos no FRETILIN ho FRETILIN fila oho malu.
(eme)
