SUAI, STLTIMORLESTE.com – Prezidente Republika (PR), Jose Ramos Horta konfuzaun ho Bankada Opozisaun husi Partidu FRETILIN iha uma fukun Parlamentu Nasional, neebe sempre vota kontra Prezidente nia viajen ba rai liur, maske Prezidente hetan konvite husi nasaun seluk.
Prezidente Republika hatoo kestaun nee liu husi diskursu, bainhira vizita Eskola Sekundaria Jeral Publiku Suai, Sesta (28/03/2025).
“Matenek boot iha Parlamentu Nasional koalia nee sira matenek, hau la kompara aan ho sira, nee labele, ita tenke rekonhese, hau hakruuk ba sira, tanba sira mesak matenek deit. Liu-liu sira FRETILIN radikal, dala ruma hau haree, hau mos konfuzaun, tanba FRETILIN 2000 sira nee mak gosta vota kontra Prezidente Republika ba liur. Ema boot iha liur konvida hau, la konvida sira, sira hirus, entaun vota kontra fali nia viajen, nee ema mak konvida,” dehan PR Horta.
Prezidente Republika hatete, dala barak deputadu no deputada sira vota kontra tanba deit dehan Prezidente Republika viajen ba rai liur maibe dada investor mai Timor Leste hodi halo investimentu, maibe esplikasaun hodi Prezidente katak durante nee lobi invetor barak no sira hakarak mai halo invetimentu, maibe Timor Leste mak demora.
“Entau hatete Prezidente Republika la dada investedor mai, lae, investidor lubuk ida loos mai, laos la mai. Problema bainhira too iha nee, demora tebes-tebes, nee laos ona Prezidente Republika nia responsabilidade. Se hau mak responsavel karik, ema hakarak loke fabrika ruma, hau asina kedas ohin, laos demora tinan ida, rua, balu tinan lima. Maibe hau bele hatete, hau relasaun diak ho sira diak ho United Arabe Emirante, tinan kotuk, Outubru 2023 hau ba iha neeba, hau koalia ho liurai boot iha neeba. Hau husu ba liurai boot nee favor, ita boot tulun hau, tanba hau promete ba hau rasik, laos promete ba povu, ka publiku, promete ba hau rasik, hau hakarak haree, halo rezidensia ida kualidade. Nunee joven feto Timoroan sira bele hela iha neeba, tanba barak husi foho mai iha Dili estuda, hela iha fatin neebe aat loos, bee moos laiha, sintina aat loos, hein fatin laiha,” dehan PR Horta.
Prezidente dehan, esplika ba liurai boot nee katak, tinan lubuk ida nia laran Prezidente sempre mehi oinsa bele hetan mobiliza orsamentu boot ida atu halo fatin nee.
“Liurai nee kaer hau nia liman, nia hatete nee diak, hau simu nee. Depois hau hatete ba nia, hau bainhira fila ba uma, hau halo karta ofisial ida, formaliza pedidu nee. Nia kaer hau nia liman hatete, lalika, hau kompriende ona, nee hau sei halo, enjenheiru sira mai tiha ona, dala hira iha Dili, hasoru madre Canosiansa sira iha Balide. Tanba primeiru tenke buka fatin ida boot, luan, segundu tenke iha instituisaun ruma nunee kaer projetu nee bainhira prontu. Se mak atu ba tau matan feto oan sira nee tama iha asrama nee, fatin boot bele simu too 500, maibe hau hanoin hahu deit ho 100 neineik, mas fatin nee luan, modernu 100%.” Esplika PR Horta.
Nunee ida seluk investor husi Japaun atu loke fabrika, harii konstrusaun roo ahi iha Timor, sei buka rai, uluk hetan tiha ona rai ida iha Laleia mas enjenheiru sira hatete, Laleia nee kloot demais, tetuk laiha, tenke buka fatin.
“Entaun sira buka fatin seluk, atu halo konstrusaun roo ahi nee hau koalia ho Embaixador Japaun. Seluk tan, buat lao daudaun, dala ruma paradu demora iha governu, nunee estuda projetu neebe mai tiha ona husi uluk. Maibe hau espera katak Ministru Transporte Komunikasaun estuda lalais, labele halo fali hanesan Prezidente Republika Lu Olo, sei estuda, estuda, Manetelo nee sai fali hanesan Lu Olo numeru daruak. Ita estuda fulan ida, rua, buat neebe iha tiha ona, tenke estuda fali tinan ida, rua tan tiha ona,” katak PR Horta.
Prezidente dehan, dala ruma viajen laos atu dada investedor lae, diplomasia nunee tenke buat ida, segredu ida ho liafuan ida, hanesan define kompletamente Timor nia diplomasia fatin iha mundu.
“Mak ida nee, vizibilidade, bainhira rai kiik, mezmu boot liu Timor dala 10, 20, ema bele nunka koalia kona-ba o, nunka rona. Hau ba fulan Janeiru liu ba nee Suisa sidade ida naran Dabos, Word Economic Forum, iha neeba ema riku boot oin-oin iha mundu tomak ba iha neeba. Líder mundial, polítiku, diplomatiku, industrial hotu-hotu ba iha neeba, hau haree hateke ba sorin, ba oin, kotuk, haree iha sala nee Timor Leste uniku país kiik mak iha neeba, sira seluk lae. Nee mak bolu vizibilidade, hau koalia dala barak loos iha konferensia oin-oin hau mak ba koalia, nee mak halo vizibilidade,” Katak Horta.
Xefe Estadu dehan, ho vizibilidade nee mak investedor mai, ema hakarak mai tanba sira haree líder Timor nian sira sufistifikadu, koalia lian, Timoroan tenke buka estuda, estuda, estuda atu sai matenek.
(eme)
