DILI, STLTIMORLESTE.com – Prezidensia Republika (PR) resposta ona karta neebe hakerek husi Konselhu Superior Majistratura Judisial (KSMJ) ba Prezidente Republika, kona-ba nomeasaun Juis Afonso Carmona ba Prezidente Tribunal Rekursu (PTR).
Iha loron 29 fulan Abril tinan 2025 Konselhu Superior Majistratura Judisial nian hakerek ba Prezidente Republika kona-ba nomeasaun ba Juiz Afonso Carmona, nuudar Prezidente Tribunal Rekursu.
Tuir Komunikadu neebe STL asesu husi Prezidensial Sesta nee (09/05/2025) hatete, Dekretu Prezidensial neebe iha kestaun hateten katak nomeasaun nee halo tuir dispozisaun relevante sira hosi Konstituisaun no lei hanesan agora daudaun vigora.
Importante atu nota katak laiha buat ida iha Konstituisaun Timor Leste nian neebe hateten ka mezmu implika katak juiz sira Tribunal Rekursu nian tenke hetan nomeasaun tuir dalan neebe hanesan ho juiz sira Supremu Tribunal Justisa nian neebe seidauk harii.
Artigu relevante husi Lei Organizasaun Judisiaria mak artigu 76A. Artigu neeba hateten ho klaru katak, enkuantu Tribunal Rekursu atual ezerse podr sira neebe Konstituisaun no lei atribui ba Supremu Tribunal Justisa nian, ninia Prezidente sei hetan nomeasaun husi Prezidente Republika ba mandatu tinan haat. Atu bele hetan nomeasaun juiz tenke sai membru judisiáriu durante pelumenus tinan 20.
Reprezentasaun Faktual neebe sala, Konselhu Superior Majistratura Judisiariu nia karta nee falsamente hateten katak Juiz Afonso Carmona foin halao knaar durante tinan 16 nia laran. Afirmasaun Konselhu Superior nian kontradiz diretamente ho ninia publikasaun ofisial rasik iha Jornal Republika (Serie II, No. 2/2025, 17 Janeiru 2025, Pajina 43), neebe konfirma katak nia servisu duni nuudar membru judisiariu nian durante tinan 24, fulan 9, no loron 19. Tanba nee, Juiz Carmona satisfás tomak rekizitu servisu tinan 20 nian neebe estipula iha Artigu 76A(2) hosi Lei kona-ba Organizasaun Majistratura Judisiariu nian.
Atu halo faktu sira sai klaru, Juiz Carmona inisialmente hetan nomeasaun husi UNTAET iha inisiu 2002. Nee mak data neebe nia servisu tenke sura. Ida nee hanesan ba juiz sira seluk hotu. Parese katak Konselhu Superior tanba razaun ruma haluha tiha ida nee.
Prezidente Republika Jose Ramos Horta hatete nia nota katak Maria Natercia Gusmão Pereira nia tempu servisu iha UNTAET nia okos sempre sura no nunka kestiona. Eis Prezidente Tribunal Rekursu Deolindo dos Santos parese mos haluha tiha katak nia hetan nomeasaun iha loron hanesan no hamutuk ho Afonso Carmona no servisu ona nuudar juiz ba períodu tempu neebe hanesan loos.
La klaru ho baze saida mak Konselhu Superiór hetan sira nia konkluzaun kona-ba Juiz Carmona nia tempu servisu nian tanba ida nee kontradiz ho faktu sira.
Konselhu Superior nia lakon memoria kona-ba ida nee no ninia publikasaun rasik iha Jornal Republika mak falha julgamentu ida neebe makaas husi sira nia parte.
Prezidente preokupa ho kapasidade institusional husi órgaun neebe importante tebes nee, nia komprende katak membru publiku balun bele kestiona intensaun husi orgaun ida nee no nia membru sira halao enkontru estraordinariu ida hodi reprezenta sala Juiz Carmona nia tempu servisu judisial nian.
Prezidente nota iha kontestu ida nee katak bainhira halao enkontru estraordinariu ida nee Konselhu Superior relevante nia membru sira la kestiona sira nia rasik, ka sira nia maluk sira nia períodu servisu nian.
Karik loos duni, hanesan alegasaun husi membru parlamentu nasional balun, katak eziste eskandalu iha nomeasaun Juiz Carmona, entaun eskandalu nee kompostu husi dalan oinsa membru sira husi Konsellu Superior uza sira nia autoridade hodi reprezenta sala no distorse faktu sira. La klaru se ida nee ba interese pesoal ka motivu polítiku sira seluk.
Konduta hanesan nee bele sobu deit konfiansa publiku nian iha integridade ema sira neebe envolve. Ida nee hamosu pergunta sira kona-ba etika profisional, abuzu potensial ba funsaun sira no violasaun ba dever sira.
“Insidente ida nee konfirma katak too ona tempu atu hahu harii Supremu Tribunal Justisa nian hanesan ita nia Konstituisaun haruka no atu halao revizaun komprensivu ida kona-ba organizasaun judisial,” dehan PR Horta.
Nia hatete, tenke halo buat hotu-hotu neebe posivel atu prevene konfuzaun neebe hanesan nee hodi estraga konfiansa nasaun nian iha sistema judisiariu iha futuru.
(eme)
