Prezensa ICCTL La Kontra Lei, Maibe Kontra Igreja Katolika

Provedoria Direitu Umanus no Justisa, Virgílio da Silva Guterres. (Foto:STL/Tomas Reis)

BAUKAU, STLTIMORLESTE.com – Provedoria Direitu Umanus no Justisa (PDHJ – sigla português) konsidera prezensa grupu Igreja Katolika Karismatiku Timor Leste (ICCTL – sigla português) la kontra lei, maibe kontra Igreja Katolika, tanba uza atributu kazula mean.

“Iha kontektsu direitu umanus saida mak sira koalia la kontra lei, ba relijiaun Katolika bele dehan kontra, tanba uza batina, ida nee Igreja Katolika mak tenke bolu sira, laos Estadu, tanba nee asuntu relijiaun nian,” hateten Provedor PDHJ, Virgílio da Silva Guterres ba jornalista sira iha Uatulete Baukau, Segunda (14/04/2025).

Provedor PDHJ nee katak, iha kontestu direitu umanus neebe eziste iha Timor Leste, grupu ICCTL deklara ba publiku la kontra lei, tanba TL daudaun la hanesan ho tempu okupasaun Indonezia neebe rekonhese relijiaun lima (5) hodi eziste, maibe iha tempu Timor ukun aan adopta sistema demokrasia, neebe povu livre hili relijiaun no Estadu laiha desizaun ofisial hodi defende relijiaun neebe deit, maibe garante liberdade ba ezistensia relijiaun seluk.

Nia sublina, mezmu iha Konstituisaun RDTL rekonhese relijiaun Katolika 98% rejistu sarani iha Timor Leste, maibe nee laos kestaun implika ba servisu Estadu Timor Leste nian, hodi lori atributu Estadu defende asuntu Igreja nian iha situasaun atual, tanba nee asuntu relijiaun.

“Ba hau ho Ministru no entidades seluk ami diskusaun hau hateten, kuandu grupu nee mensiona iha intensaun sobu Estadu no muda konstituisaun, ida nee Estadu tenke interven, tanba nee hanoin neebe sobu Estadu, nee krime, maibe koalia kona-ba relijiaun, Estadu laiha razaun legal halo intervensaun,” Virgílio argumentu.

PDHJ nee sublina, hafoin Polisia Sientifiku Investigasaun Kriminal (PCIC – sigla português) hasoru grupu husi ICCTL, parte PDHJ seidauk simu keixa ruma, maibe kontinua akompanha preokupasaun, tanba intervensaun ba plata forma no instrumentu internasional hanesan ONU, atu haree Timor Leste nia obrigasaun internasional atu kumpri direitu, tanba Timor Leste ratifika direitu sivil no politiku inklui direitu ekonomia sosial no kultural neebe garante liberdade.

Maibe iha Timor Leste grupu balun halo asaun ba relijiaun seluk inklui buska husi PCIC hasoru grupu ICCTL, sei afeta ba index demokrasia no direitu umanus Timor Leste (TL) nian iha mundu.

“Ida nee sai referensia ba mundu atu haree ita nia demokrasia, kazu buska agora halo ba nee, sei tercatat iha ita nia istoria, liu liu kona-ba ita nia index demokrasia demokrasia no direitu umanus nian,” Virgílio akresenta.

Tuir provedor nee katak, atividade sira neebe grupu ICCTL halao, tanba liberdade neebe garante iha konstituisaun, laiha fatin ba se deit atu halo persegisaun no buska, maibe PDHJ rasik mos seidauk hatene, karik buska ba ICCTL iha krime seluk bele halo buska, tanba kestaun antisipa instabilidade, maibe ICCTL nee kestiona barak liu ba interna administrasaun sertidaun nian no diskorda Igreja Katolika liu-liu pozisaun vatikanu nian hasoru Bispu Dom Carlos Filipe Ximenes Belo.

Nunee Estadu labele halo intervensaun ba asuntu ICCTL nian, maibe entrega ba relijiaun Katolika mak iha kompentensia atu hatan hodi esplika kritika husi ICCTL loos ou lae.

Maibe atu fo hanoin fali ba publiku katak, PCIC halo buska ba ICCTL, tanba ezekuta mandadu Tribunal hodi asegura sidadaun nain rua ho inisial FM no ANMP, nuudar lider ICCTL, tanba alegadamente involve krime asosiasaun kriminoza neebe previstu no punidu iha artigu 188, diskriminasaun rasial relijioza neebe previstu iha artigu 135 no krime burla agravada neebe previstu no punidu iha artigu 267.

Sidaudaun nain rua nee PCIC ezekuta orden judusiariu hodi halo buska no auto apreensaun iha sira nia rezidensia Farol no Kamea Bekora konsege asegura evidensia no provas sira hanesan kajula mean inklui dokumentu balun neebe tau iha kaixa ida nia laran.

Nunee evidensia asegura ona iha edifisiu PCIC, maibe la detein sidadaun nain rua, tanba mandadu la autoriza no tuir lei PCIC durante oras 42 elabora auto notisia krimi remete ba Ministeriu Publiku.

(tom)

Share it :

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *