DILI, STLTIMORLESTE.com – Xefe Suku Kutete ho Monemeko agradese ba IX Governu Konstitusional lideradu husi Primeiru Ministru (PM), Kay Rala Xanana Gusmão, tanba iha loron Sesta (04/04/2025) ofisialmente simu ona pose husi Sekretariu Estadu Dezenvolvimentu Lokal (SEDL), akompanha husi Prezidente Autoridade Rejion Administrativu Espesial Oekusi-Ambeno (PA-RAEOA), Prezidente Komisaun Nasional Eleisoens (CNE) iha Otel Oeupu kapital Oekusi.
Xefe Suku Kutete, Jose Antonio Bana via telefone ba jornalista STL, Domingu (06/04/2025) katak, iha loron Sesta (04/04/2025) nia ho Xefe suku Monemeko ofisialmente simu ona pose nuudar lider komunitariu iha suku foun Kutete, no daudaun nee iha Oekusi laos ona suku 18, maibe agora ba oin suku 20.
“Ami hetan tomada de pose iha loron Sesta (04/04/2025) tuir mata dalan ka enkuadramentu lei numeru 9/2016, estrutura Xefe Suku neebe mak halao ninia knaar, tenke liu husi tomada de pose. Hau sente ida nee hanesan responsabilidade boot ida ba ami nuudar lideransa komunitariu iha suku foun Kutete, atu halao ami nia knaar iha terenu, tuir mata dalan neebe mensiona iha leten. Hau hanesan Xefe Suku foun Kutete ho durasaun tempu tinan 7, hahu husi tinan 2025 too 2032, halao hau nia knaar nuudar Xefe Suku atu atende ita nia komunidade sira, liu-liu maluk sira neebe mai ho kondisaun defisiensia sira, tanba sira nia kbiit lahanesan ho ita neebe ho kbiit, tanba nee ho tomada depose nee, hau hanesan Xefe Suku Kutete, agradese ba ita nia IX neebe Xefia husi PM, Kay Rala Xanana Gusmao, tanba habelar tan suku foun rua iha RAEOA mak hanesan Suku Kutete no Monemeko,” dehan Xefe Suku Kutete, Jose Antonio Bana.
Nia haktuir tan katak, total avitante iha suku foun Kutete hamutuk 2037 pesoas, tanba nee hanesan Xefe Suku Foun Kutete, prontu serbii povu iha Kutete, hanesan responsabilidade moral hodi haree povu ninia preokupasaun durante mandatu.
“Hau nuudar Xefe Suku Kutete, sente kontente tanba durasaun nee ita hamutuk ho Xefe Suku Costa maibe ho nia esforsu, oras nee Suku Costa fahe ba suku rua, ida maka Kutete no ida maka Suku Monemeko, tanba nee agradese ba Xefe Suku Costa, lideradu husi Francisco Colo hamutuk ho ita nia IX Konstitusional, aselera ona governu ninia objetivu atu habelar dezenvolvimentu, liu-liu ba iha komunidade sira neebe maka hela iha area rurais,” afirma Xefe Suku Kutete.
Iha biban nee, nia mos agradese ba povu suku Kutete, kompostu husi Aldeia rua, mak Aldeia Kutete no Mahata neebe maka partisipa iha serimonia Tomada de pose Xefe Suku foun Kutete, kuaze povu iha suku foun nee kontente.
Nia dehan, iha tomada de pose Xefe Suku Kutete, ho ninia orgaun suku foun hamutuk ema nain 7 mak hanesan Xefe Suku, Jose Antonoi Bana, Xefe Aldeia Kutete, Gerfanus Saijao Quebo, delegada aldeia Kutete Julieta Suni, delegado aldeia Kutete Domingos Obe, Reprezentante joven feto, Jacinta Molo, Reprentante joven mane, Adriano Bria Bau, Lian Nain Suku, Kutete Carlos Bana hodi kompleta estrutura tuan neebe maka hetan tomada de pose hamutuk ho Xefe Suku Costa hamutuk ema nain 3 mak hanesan tuir mai nee, Xefe Aldeia Mahata, Febronia Colo, Delegada aldeia Mahata, Pascuela Eco no Delegado aldeia Mahata, Ermino Salu, nunee total ograun suku Kutete hamutuk ema nain 10.
Iha oportunidade hanesan Xefe Suku Monemeko, Jose Sani mos hatoo agradesimentu ba IX Governu neebe durante nee esforsu makaas hodi realiza eleisaun suku, nunee konsege hetan ona tomada depose nuudar autoridade lokal iha suku foun Monemeko.
“Hau hanesan Xefe Suku Monemeko, Sente orgulhu tanba foin primeirabes Monemeko sai Suku duni. Hau nuudar Xefe Suku Monemeko sente kontente tanba hau nia povu iha Suku Monemeko vota no fo konfiansa mai hau atu lidera suku ida nee, hanesan Xefe suku primeiru iha Suku Monemeko neebe hetan ona tomada de pose husi governu no agradese ba IX Governu Konstitusional lideradu husi PM, Kay Rala Xanana Gusmão hodi kontinua programa orgaun suku husi VIII Governu konstitusional, nunee iha loron Sesta (04/04/2025), hau ho hau nia estrutura orgaun suku Monemeko konsege hetan ona tomada depose husi governu Timor Leste (TL),” dehan nia.
Estrutura orgaun suku iha Monemeko neebe maka hetan tomada depose ema nain 4 mak hanesan tuir mai nee, Xefe Suku Eleitu, Jose Sani ho konselhu suku Monemeko, Daniel Teme, ho joventude mane, Milikhio Abi, Joventude Feto, Carmelita Xalu hodi kompleta orgaun aldeia Oetfo no Laokfoan neebe maka hetan tomada depose hamutuk ho Xefe Suku Costa iha VIII Governu Konstitusional mak hanesan Xefe Aldeia Laokfoan, Jose Antonio Takaki, Xefe Aldeia Oetfo, Daniel Suni, Delegado Leolbatan, Bernafas Sila, Delegada Aida Abi, Delegado Quinat, Martino Colo, Delegada, Elisabeth Koco.
“Hafoin simu tomada de pose, iha loron Sabadu (05/04/2025), hau nia komunidade Aldeia Oetfo no Laokfoan, simu hau nuudar Xefe Suku Monemeko, depois entrega ba Suku suku anterior Monemeco hanesan aman lolos ba Suku Mekos, Kutete no Suku rua iha Indonesaia maka Tua Abi hodi ofisialmente entrega Croa (Pilu Soet) suku nian ba hau hanesan Xefe Suku Eleitu iha uma adat Tua Abi liu husi serimonia kultural simu Pilu soet ka simu Croa atu ukun povu iha suku foun nee,” dehan nia.
Iha serimonia tomada depose iha loron Sesta, (04/04/2025), liu husi deskursu, Sekretariu Estadu Dezemvolvimentu Lokal (SEDL), Mateus W. dos Santos Tallo hateten, serimonia tomada pose ohin nee mak sai hanesan baze ba sira nia mandatu hanesan prevista ona iha artigu 11, pontu 1 husi Lei Numeru 9/2016 neebe hateten katak, Membru sira husi Konselhu suku hahu sira-nia mandatu ho tomada pose iha reprezentante Governu nia oin, husi sirku krisaun Administrativa.
Nia dehan, Xefe suku sira nia papel importante tebes atu asegura implementasaun programa Governu nian, liu-liu Programa Nasional Dezenvolvimentu Suku (PNDS) neebe prioridade sira mai rasik husi Suku, nunee asegura dadus demografia no monografia Suku ida-idak nian. Governu liu husi Ministeriu Administrasaun Estatal (MAE) sei nafatin fo apoiu ba lideransa komunitariu sira hodi organiza servisu administrasaun sira iha suku.
Iha okaziaun tomada de pose nee, PA-RAEOA Rogerio Tiago de Fatima Lobato hatete, dadaun nee Iha RAEOA la iha tan ona suku 18, maibe kompleta suku 20 no estrutura neebe iha liu kraik hodi kontaktu direita ho komonidade iha baze maka xefe suku sira no Xefe aldiea sira.
Rogerio dehan, husi tomada de pose nee, hein katak Xefe suku sira seluk, bele laran luak hanesan Xefe suku Costa para bele loke tan suku balu, tanba nee iha relasaun direita ho dezenvolvimentu.
Hafoin tomada de pose SEDL, Mateus W. dos Santos Tallo ho PA-RAEOA Rogerio Tiago de Fatima Lobato, fahe fotografia ofisial Prezidente Republika, Primeiru Ministru no Membru Governu da 9 entrega komputador foun haat ba xefe suku sira neebe foin hetan pose, hodi tau iha sede suku atu apoia sira nia knaar administrativu iha suku.
(jos)