BAUKAU, STLTIMORLESTE.com – Bernardino de Cristo “Teki-Timur” sujere ba Komadante em Xefe das FALINTIL atual Primeiru Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão, husu FRETILIN hodi responsabilidade ba povu no FALINTIL sira neebe mate no terus iha ai-laran durante tempu invazaun.
Tuir Teki-Timur katak, relasiona ho publikasaun lista Kombatente neebe rejistu iha tinan 2009, taka sai iha loron 15 Janeiru 2025 hamosu dedikasaun eskluzivu 3a7 no menus 3 anos ba Kombatentes Libertasaun Nasional sira nee, konsidera diskriminativu, nunee husu orgaun kompetente tomak atu haree fila fali Estatutu Kombatente Libertasaun Nasional iha artigu 37, tanba daudaun implementa la tuur orientasaun husi artigu 11 kona-ba lista kombatente neebe taka sai.
Lista kombatente neebe daudaun taka sai, Teki-Timur konsidera ansi liu, tanba la tuir ona prisipiu fundamentais neebe sai nuudar prinsipiu atu konsensializa povu tomak neebe uluk hamriik luta hasoru invazaun.
Molok taka sai lista refere, iha tinan hirak liu ba Teki-Timur ho Komadante Xefe FALINTIL Kay Rala Xanana Gusmão halo ona enkontru, atu taka lista kombatente sira no halo re-verifikasaun, maibe forma komisaun indepedente ba verikasaun tomak, tanba hakarak evita politika veteranus sira labele sai projetu ba kada Governasaun.
“Tanba sa mak hau koalia hanesan nee, so asuntu veteranu nee trata karik loos, Komadante em Xefe mak hamriik haruka rejista nia ema bazeia ba nia relatoriu rasik, FALINTIL hira mak mate no kanek iha kampu batalha, hirak mak kanek iha batalha maibe mate iha abrigu, rende no tama lasu politiku inimigu nian buka la hetan, Komadante FALINTIL mak konsisten,” hatete Teki-Timur ba jornalista sira iha Postu Kelikai Antigu, Kuarta (05/02/2025).
Bernardino argumenta, lista neebe taka sai, liu-liu kombatente rejistu iha territoriu nasional, maioria hetan dedikasaun eskluzivu 3a7 no menus 3 anos, sei hatoo petisaun ba Governu no posibilidade sei hatoo ba Tribunal, tanba promete ona iha prinsipiu justu metodu korektu neebe mak lidera husi FRETILIN.
Nia dehan ba publiku, asuntu Veteranus no Kombatentes nee responsabilidade husi Komadante em Xefe FALINTIL, Visi Komadante em Xefe FALINTIL, Sub Xefe Major FALINTIL ho nia estrutura tomak.
Nunee Komadante em Xefe FALINTIL mak iha kompetensia tomak atu halibur nia komponentes hotu husu responsabilidade ba FRETILIN hodi responsabiliza ba asuntu refere, tanba uluk termina ona katak, funu hotu taka ho justisa popular, maibe la akontese.
Tanba nee Estadu Timor Leste harii fali justisa sosial liu husi atribui pensaun ba Veteranus no Kombatentes sira, maibe kontinua hamosu diskriminativu ba Kombatentes rasik, tanba ema neebe uluk la kontribui ba prosesu luta naruk Timor nian hetan previleizu husi pensaun neebe Estadu Timor Leste atribui, maibe Kombatente lo-loos kontinua hela iha kotuk iha lista kombatente rejistu tinan 2009.
“Nee mak hau dehan, taka tiha, bainhira atu hadia karik Komadante Xefe Kay Rala Xanana Gusmão labele preokupa partidu, maibe hamriik metin nuudar Komadante Xefe FALINTIL para responsabilidade no hatoo ba FRETILIN responsabiliza povu nia mate, laos projeta fali povu no FALINTIL bainhira ita hetan tiha independensia,” Teki-Timur Sujere.
Bernardino husu atu haree asuntu lista Kombatente ho seriu, tanba bainhira la rezolve no husik deit ho situasaun nunee, posibilidade futuru sei hamosu oho malu no halo asaun seluk ba malu, tanba dedikasaun eskluzivu 3a7 no menus 3 anos refere diskriminativu.
Enkuantu liu husi komferensia imprensa, porta voz Kone-Matebian, Joaquim Fernandes Ximenes “Lemorai Metan” mos hateten, lista kombatente neebe taka sai iha loron 15 Janeiru tinan nee, deskonfia mosu manipulasaun no falsifikasaun, tanba laiha konsiderasaun ba responsavel Frente Klandestina no povu neebe uluk subar FALINTIL sira, tanba hetan atribuisaun dedikasaun eskluzivu 3a7 no menus 3 anos no seluk neebe uluk la kontribui ba prosesu luta hanesan Tenaga Bantuan Operasi TNI nian hetan rekonhesimentu grau 3 ho dedikasaun eskluzivu 3a7.
Tanba nee husu lider nasional no rezistensia sira uluk lidera funu too remata husi Organizasaun CRRN, CNRM, CNRT no FPI hanesan Komadante Xefe FALINTIL no Komadante Supremu atual Primeiru Ministru Kay Rala Xanana Gusmão, Komadante Visi Xefe FALINTIL Eis Primeiru Ministru Taur Matan Ruak, Lere Anan Timur, Komisariu Politika Interna Francisco Guterres Lu-Olo no Komadante Sub Rejiaun III L7 no Sabika atu seriu haree asuntu kombatente no veteranus.
“Ami husu maun boot sira, iha situasaun difisil imi orienta ami ba mate, tanba hetan torturasaun, maibe funu hotu maun sira fila kotuk ba ami la rekonhese ami nia terus no susar, funu hotu imi tuur nonok,” Lemorai Metan sujere.
Tuir porta voz Kone-Matebian katak, atu rezolve problema lista kombatente neebe daudaun mosu manipulasaun, prezisa lider nasional no rezistensia neebe naran temi iha leten nia hamutuk, tanba sira mak hatene liu povu nia terus no susar durante funu hasoru invazaun sira iha Timor.
(EST 2)
Teki-Timur Sujere, Xanana Husu FRETILIN Responsabiliza Povu Mate & Terus Iha Funu
