DILI, STLTIMORLESTE.com – Timor Leste (TL) partisipa iha Simeira ASEAN ba dala 46, sai hanesan observador, Asosiasaun Nasaun sira Sudeste Aziatiku nian (ASEAN) neebe halao iha Kuala Lumpur, Malazia, hahu husi loron 23 no 27 Maiu 2025. Programa nee sei inklui mos Simeira ba daruak Konselhu Kooperasaun ASEAN Gulfu (GCC) no Simeira dahuluk ASEAN–GCC-Xina.
Primeiru Ministru (PM), Kay Rala Xanana Gusmão sei lidera delegasaun altu nivel, kompostu mos husi Visi Primeiru Ministru no Ministru Koordenador ba Asuntu Ekonomiku, Francisco Kalbuadi Lay, Ministru Negosiu Estranjeiru no Kooperasaun, Bendito dos Santos Freitas, Visi Ministru ba Asuntu Parlamentar, Aderito Hugo da Costa, Visi Ministra ba Asuntu ASEAN nian, Milena Rangel, Visi Ministra ba Komersiu, Augusto Junior Trindade no Sekretariu Estadu Komunikasaun Sosial, Expedito Dias Ximenes. Reprezentasaun neebe forte nee, hatudu TL nia kompromisu kontinua hodi hametin kooperasaun rejional no prosesu integrasaun ASEAN nian. Durante partisipasaun iha simeira nee, Xefe Governu sei hamutuk ho lider sira husi Estadu-membru ASEAN, nasaun sira Golfu nian no Xina, partisipa iha diskusaun altu nivel sira kona-ba asuntu xave rejional no global sira.
Aleinde partisipa iha sesaun plenaria sira simeira nian, PM Xanana sei halao mos enkontru bilateral sira ho omologu sira husi Estadu membru sira seluk no partisipa iha eventu sekundariu sira neebe iha relasaun ho objetivu atu aprofunda kooperasaun no hametin lasu rejional sira.
Simeira ASEAN ba dala 46, fo plataforma ida neebe iha valor ba TL atu kontribui ba diskusaun sira kona ba kestaun urjente politika, ekonomika no seguransa neebe afeta rejiaun nee.
Antes simeira, sei halao enkontru preparatoriu lubuk ida, inklui Enkontru Preparatoriu sira ASEAN nian SOM-GCC-Xina, Enkontru Komite Reprezentante Permanente sira-nian (CPR), Enkontru Ofisial Superior sira ASEAN nian (SOM), Reuniaun Preparatoriu Ofisial Ekonomiku Superior sira ASEAN nian (SOM), Ministru Negosiu Estranjeiru sira ASEAN nian Enkontru (AMM), Reuniaun Konselhu Koordenasaun ASEAN (ACC) ba dala 36, Reuniaun Konselhu Komunidade Politika no Seguransa ASEAN ba dala 29, Reuniaun Konselhu Komunidade Ekonomika ASEAN (AECC) ba dala 25 no Enkontru Ministerial ASEAN-GCC.
Iha biban nee, Ministru Negosiu Estranjeiru no Kooperasaun, Bendito Freitas iha Hotel Palm Spring Fatuhada ba Jornalista sira, Sesta (23/05/2025) dehan, ohin akompanha Primeiru Ministru (PM), Kay Rala Xanana Gusmao, halao vizita servisu nian ba Malazia, hodi partisipa iha simeira ASEAN ba dala 46, Simeira ASEAN- GCC ba dala 2 no Simeira Ekonomika ASEAN – GCC – Xina husi loron 26-27 fulan-maiu tinan 2025.
Nia dehan, simeira Asossiasaun Nasaun Sudeste Aziaku (ASEAN) ba dala 46 nee, sei partisipa husi Lider sira husi nasaun 10 membru ASEAN hanesan, Malazia, Indonezia, Thailandia, Singapura, Vietname, Brunei Darrusalam, Filipina, Republika Demokratika Popular Laos, Kamboja no Myanmar nomos lider mundial balun inklui parseiru sira ASEAN nian.
Simeira ASEAN ba tinan 2025 Malazia mak sai nuudar uma nain ho tema Inkluzividade no Sustentabilidade no Simeira nee sei husi Primeiru Ministru Malazia, Dato’ Seri Anwar Ibrahim,nuudar Prezidente ASEAN 2025. Partisipasaun TL nian iha simeira ASEAN ba dala-46 nee ho estatutu hanesan membru observador.
(jos)