TL Sai Uma Nain Konferensia Internasional Direitu Maritimu no Rezolusaun Lijitimu Maritimu

Prezidente Republika (PR), José Ramos Horta akompanha husi Primeiru Ministru (PM), Kay Rala Xanana Gusmao ofisialmente abertura Konfrensia Internasional Dili. (Foto: STL/Joseph Koa)

DILI, STLTIMORLESTE.com – Timor Leste (TL) sai uma nain ba Konferensia Internasional Dili ba dala rua kona-ba Direitu Marítimu neebe oragniza husi Gabinete Fronteiras Terrestres no Marítimas Timor Leste (GFTM), durante loron 2, hahu 15 too 16 Maiu 2025, iha Salaun Nobre, Ministériu Negósiu Estranjeiru no Kooperasaun, Dili, Kinta (15/05/2025).

Seminariu Internasionál nee ho tema, Hasoru Dezafiu, Direitu Marítimu no Rezoluasaun Lijítimu Marítimu neebe Abertura direta husi Prezidente Republika (PR), Jose Ramos Horta, ho diskursu abertura hatoo husi Prezidente Tribunal Internasionál Direitu Marítimu nian, Juíz Tomas Heidar.

Serimónia abertura nee PR Horta akompanha husi Prezidente Parlamentu Nasionál, Maria Fernanda Lay, Prezidente Tribunál Rekursu (PTR), Afonso Carmona no Primeiru Ministru (PM), Kay Rala Xanana Gusmão.

Konferensia internasionál nee bá deit konvidadu sira neebe koalia kona-ba oinsa direitu internasional no mekanizmu sira neebe prevee iha Konvensaun Nasaun Unidas kona ba Direitu Marítimu (UNCLOS) hodi tulun Estadu, rezolve litíjius marítimus ho dalan pasífika.

Inisiativa nee plataforma ida atu diskute kona-ba efikasia UNCLOS nian hodi rezolve disputa marítima nian iha ambiente internasionál ida neebe kompleksu ba beibeik.

PR Horta liu husi ninia diskursu dehan, iha tinan 1982, Estadu sira halibur hamutuk hodi adota Konvensaun Nasoins Unidas kona ba Direitu Marítimu hodi kria enkuadramentu jurídiku unifikadu ida ba governasaun oseanu nian. Maibe, iha nafatin disputa fronteira marítima besik 200 neebe seidauk rezolve iha mundu tomak.

Durante konferénsia analiza mos lisaun sira neebe aprende husi prosesu Konsiliasaun iha Tasi Timor. Iha painél ida nee, reprezentante sira husi Timor Leste, Austrália no Tribunál Permanente Arbitrajen nomos konsiliador nain lima, neebé fahe esperiensia no reflesaun kona ba prosesu Konsiliasaun Obrigatória dahuluk neebe halao ona.
Nia dehan, Prosesu istoriku ida nee hatudu katak, bele rezolve disputas marítimas entre Estadu sira ho dame, liu hisi mekanizmu neebe eziste iha direitu internasionál.

Hahu ohin iha intervensaun mai husi peritus no Profesional konhesidu sira iha area Direitu Marítimu nian, husi governu, universidade, tribunal internasionál sira no sosiedade advogadu.
Hahú ohin too aban iha debate neebe foka ba tema prinsipal lima mak hanesan, Lisaun husi Konsiliasaun Tasi Timor, Reforsu Mekanizmu Juridiku Internasional, Abordajen Rejionál ba Rezolusaun Konflitu, Mudansa Klimátika no Disputa Marítima, Inklui Jestaun Sustentavel bá Rekursu sira.

Konferensia Internasional Dili 2025 halibur funsionariu importante no reprezentante sira hosi Pasífiku, ASEAN, grupu g7+ husi nasaun frajil sira, Komunidade País Lian Portugues no nasaun sira seluk neebe atu halo dialogu, fahe konhesimentu no kolabora iha rezolusaun disputas marítimas ho forma pasífika.

Iha fulan Maiu 2016, Gabinete Fronteiras Terrestres no Marítimas (uluk Gabinete Fronteiras Marítimas), hamutuk ho Ministériu Negósiu Estranjeiru no Kooperasaun, organiza Konferénsia Internasional Dili ba dahuluk kona-bá Direitu Marítimu ne’ebé foka liu bá fronteiras marítimas.

Konferénsia ida nee iha diskursu ida husi Prezidente Tribunál Internasionál Direitu Marítimu nian iha tempu neeba, Juis Vladimir Golitsyn no halibur partisipante besik 600.

Gabinete Fronteiras Marítimas harii iha fulan Abril 2015 hodi apoia prosesu definisaun fronteiras marítimas Timor Leste nian ho Austrália no Indonezia. Hafoin ho susesu konklui negosiasaun ho Austrália iha tinan 2018, Gabinete nee muda nia foku ba negosiasaun ho Indonezia.

Iha Dezembru 2023, nia mandatu habelar hodi inklui apoiu ba definisaun fronteira rai maran ho Indonezia no hanaran fali Gabinete Fronteiras Terrestres no Marítimas (GFTM). Iha tempu hanesan, Gabinete nee mos asume responsabilidade atu apoia Primeiru Ministru hodi dezenvolve no promove Timor-Leste nia Ekonomia Azuln.

(jos)

Share it :

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *