DILI, STLTIMORLESTE.com – Primeiru Ministru (PM) sei lao haleu Oekusi laran hodi hili figura Oekusi oan asumi kargu nuudar Prezidente Autoridade Rejiaun Administrativu Oekusi-Ambeno (RAEOA) ho Koordenador Jeral Zona Espesial Ekonomia Sosial Merkadu (ZEESM).
Primeiru Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão hatoo kestaun nee ba jornalista sira, bainhira remata halao enkontru Semanal ho Prezidente Republika, Jose Ramos Horta iha Palasiu Prezidensial, Nicolau Lobato, Bairo Pite, Dili, Kinta (03/04/2025).
Primeiru Ministru dehan, liu tiha loron boot paskua sei halao vizita espesial ba Oekusi hodi rona opiniaun nomos halo konsulta publiku ho povu Oekusi hotu hodi bele hili figura foun Oekusi oan rasik, hodi asume fali kargu nuudar Prezidente Autoridade RAEOA ho Koordenador Jeral ZEESM.
Tuir Primeiru Ministru Katak, durante tinan 10 Autoridade RAEOA ketak-ketak tiha, tanba nee Governu liu husi Konselhu Ministru mos hanoin ona atu hili Oekusi oan lidera RAEOA.
“Konselhu Ministru mos hanoin ba halerik husi povu Atoni ho matenek oan sira iha Atoni, mak hasae rezolusaun ida nunee paskua liu tiha hau sei ba lao haleu oituan Oekusi konsulta ho povu hodi anin fuik sira lori sira nia halerik nee, ita prova took husi populsaun Oekusi nian,” dehan Primeiru Ministru.
PM Xanana hatete, se bainhira Oekusi oan mak kaer RAEOA ou Atoni oan mak ukun, bele hatene problema no kondisaun iha Oekusi rasik.
Nia hatutan, sei iha fali reuniaun ida laos ho populasaun tomak iha Pante Makasar ho autoridades lokal sira, postu, PAM ho matenek oan sira ho Sosiedade Sivil hodi koalia kona-ba sira atu halo saida, tanba sira nian nee dehan iha kada munisipiu iha ona ninia ema sira.
Dala ruma mos Oekusi oan hatete sira Atoni oan, maibe mai beibeik husi liur manda deit sira, tanba nee PM sei ba hodi rona sira nia hanoin.
“Depois sei koalia, karik sira hotu hetan konsensu kona-ba se mak iha nee, se mak atu kaer ida nee tuir nia kompetensia, laos tanba amigu ka amiga mak dehan o mai, mai ba la halo buat ida, lae tuir dunik kompotensia iha prosesu desentralizasaun hanesan mos ita halo daudaun iha rai boot nee,” katak Xanana.
Maibe Xefe Governu dehan, kompriende malu tiha mak iha fali reuniaun ida, laos ho populasaun tomak iha Pante Makasar ho autoridade lokais, postu, ho matenek oan sira, ho Sosiedade Sivil Oekusi nian. Nunee, hodi koalia kona-ba atu halo saida, tanba sira dehan iha neeba kada munisípiu ida iha ona ninia ema sira
“Iha nee ami mai beibeik husi liur mak mai, tanba ida nee mak ba, sira mak depois sei koalia, bainhira sira hotu hetan konsensu kona-ba se mak iha nee, se mak atu ba neeba, se mak atu kaer ida nee, tuir nia kompetensia. Maibe, laos tanba amigu ka amiga mai la halo buat ida, lae tuir nia kompetensia, iha prosesu desentralizasaun hanesan mos halo daudaun iha rai boot nee. Bainhira seidauk hotu, simu hotu ona hatudu se lo-loos, tanba sira konhese malu, sira rai kiik oan ida neebe sira konhese malu diak liu,” hatete Xefe Governu.
Nia hatutan, nunee sira hotu mos iha motivasaun, bainhira too ona hotu-hotu hili ida nee iha kompromisu boot atu servi Oekusi, servi povu Atoni, ho ida nee mak servi Timor Leste tomak. Neebe ida nee bainhira sira konkorda tiha ho ida nee mak Konselhu Ministru sei ba Oekusi, laos ba hotu-hotu mas ba hanesan Konselhu Ministru ida hodi fo pose ba sira. Buat neebe deside nee sira rasik mak deside rasik sira nia aan rasik, hodi fo kbiit sira diak liu tan hodi servi, tanba tinan 14 ona, buat nee kiik.
“Foin daudaun ba nee mak Prezidente Autoridade atual nee lori hau ba haree estrada foun neebe atu halo nee, durante tinan 14, Primeiru Ministru mak pelumenus estrada, tanba kuak, hau ba tiha ona Oekusi tempu Covid-19, hau ba fali kampanha nian kuak boot liu tan, foin mak sente hanesan diak oituan, mas problema iha nee desentralizasaun, ita fo ba ema rai nain mak haree entaun ikus mos sira merese husu,” tenik PM, Xanana.
(eme)
