BAUKAU, STLTIMORLESTE.com – Arkivu Muzeum Rezistensia Timorense (AMRT) rekolha istoria funu husi funu nain FALINTIL tinan 24 iha ai-laran hamutuk nain 51, neebe daudaun sei ativu iha FALINTIL-Forsa Defeza Timor Leste (F-FDTL).
Xefe Ekipa AMRT, João Nogueira Ximenes esplika, ekipa Muzeum Rezistensia Timorense daudaun kobre munisipiu tolu mak hanesan Munisipiu Vikeke, Lautem inklui Munisipiu Baukau, halo entrevista ba FALINTIL sira ho grau 20a24 no 15a19 atu konta memoria luta ba ekipa Muzeum Rezistensia Timorense hodi arkiva iha muzeum, nunee futuru bele divulga ba jerasaun foun sira liu husi kria livru no seluk tan.
“Istoria neebe ita prezisa hahu husi 74 too 99, istoria sira rekolha ita prezerva iha Muzeum Rezistensia atu prepara ba jerasaun sira tuir mai, tanba tempu agora ita konhese aman sira nee, mais tinan 50 jerasaun sira neebe mai la hatene sira, maibe liu husi imajen bele konhese sira nia oin,” hateten João ba STL iha Vila Nova, Baukau, Sesta (11/04/2025).
Nia sublina, prosesu entrevista Ekipa AMRT hetan apoiu servisu husi Diresaun Servisu Militar hodi fasilita entrevista iha fatin abrigu nomos fatin operasaun sira hodi prefere liu ba istoria hahu husi tinan 1974 too 1999.
Nia fundamenta, AMRT planu, bainhira entrevista FALINTIL sei ativu iha F-FDTL, kontinua entrevista ho FALINTIL desmobilizadu grau 20a24 no 15a19 remata, sei kontinua entrevista ho veteranus grau 8a14 nomos organizasaun rezistensia sira hanesan OPJELATIL, OJELTIL no seluk tan neebe uluk hola parte iha funu libertasaun.
“Muzeum Rezistensia nia servisu atu prezerva, depois mos utiliza ba ita nia peskizador sira neebe mai hakarak hakerek livru kona-ba ita nia aman sira nian, bele ba konsulta iha mezeum atu asesu,” João akresenta.
Xefe Ekipa AMRT nee argumenta, prosesu entrevista luta Libertasaun Nasional ba tinan 24 halo funu iha ai-laran, hetan apoiu masimu husi Jeneral Falur Rate Laek no funu nain seluk tan, husu AMRT atu prezerva istoria funu Timor nian.
Tanba nee, AMRT sei esforsu kobre territoriu nasional hodi rekolha istoria sira hodi arkivu iha mezeum molok tinan 50 tuir mai.
Funu nain FALINTIL tinan 24, husi Aldeia Samafanu, Suku Maluru, Postu Administrativu Matebian, Munisipiu Baukau, Marcos da Cruz Soares “Boulesa” agradese ba ekipa Arkivu Muzeum Rezistensia Timorense, tanba liu husi entrevista bele konta istoria funu ba prosesu libertasaun nasional, maibe istoria balun la konsege konta, tanba tempu limitadu.
“Buat barak mak ami hateten sai, buat barak mos ami la hanoin hetan, maibe pasajen nian, dala ruma ita konta loron ida la hotu, maibe konta semana tinan nee bele,” katak Boulesa.
Funu nain nee argumentu, liu husi entrevista AMRT nian, tuir lo-loos iha buat balun neebe la merese atu koalia sai, tanba iha vantajen no dezvantajen kona-ba segredu balun, maibe tempu ona tenke koalia sai, tanba kestaun idade no destinu planu Maromak nian, nunee tenke konta hodi futuru jerasaun tuir mai bele hatene istoria Timor nian luta durante tinan 24.
Entretantu Arkivu Muzeum Rezistensia Timorense inisiu tinan 2000 too ohin loron halo ona entrevista ho veteranus hamutuk rihun 3, neebe istoria sira prezerva ona iha edifisiu Arkivu Muzeum Rezistensia Timorense.
(tom)
