BAUKAU, STLTIMORLESTE.com – Bee matan istoriku ho debitu boot numeru 1 iha Postu Administrativu Baukau Vila, Munisipiu Baukau, ho naran konhesidu bee matan “Wailia” maran ona, tanba impaktu husi komunidade sira soe lixu arbiru iha areadores bee matan refere inklui kauza seluk husi perfurasaun bee matan foun sira.
Kestaun nee hatoo husi Koordenadora Bee Timor Leste, Empreza Publiku Baukau, Adriana Belo da Roza ba STL liu husi telefone, Sabadu (28/12/2024).
“Teknikamente ita labele fo dadus konkreta, tanba atu fo dadus konkreta tenke liu husi estudu ruma, maibe ita bele deskonfia perfurasaun sira nomos daet ba problema kultural, tanba bee matan nee fatin lulik, maibe ema tama ba tuur, soe foer iha laran, entaun nia sagradu sira ita la respeita,” nia dehan.
Adriana sublina, mezmu bee matan refere antes nee asegura ho moru protesaun hodi limita komunidade sira labele tama ba laran no labele soe foer besik bee matan, maibe kontinua hakat liu hodi ba tuur iha laran inklui soe foer arbiru iha aredores bee matan nian hodi fo impaktu ba bee maran.
Nia fundamenta, kauza seluk ba bee matan refere hodi maran, deskonfia eskola universitariu Maristas (Instituto Catolico Para a Formasaun Dos Professores) Baukau neebe halo perfurasaun besik iha bee matan refere.
Nia argumenta, perfurasaun neebe besik iha bee matan sira, parte BTL Baukau hatoo ona ba nasional hodi foti medida hodi labele impaktu tan ba bee matan seluk, maibe seidauk iha solusaun.
Adriana informa, antes bee matan Wailia sei funsiona ho debitu boot tebes, nunee BTL junta ho bee matan Wailia hodi fornese ba kliente rejistradu hamutuk rihun 5 resin, maibe daudaun kliente rihun 1 resin deit mak BTL bele oferese bee moos liu husi torneira, tanba utiliza deit bee matan Wailia.
Atu kontinua garante debitu bee matan Wailia hodi fornese ba kliente sira, mak dirijente BTL Baukau nee husu ba komunidade sira neebe hela besik iha bee matan refere hodi labele soe foer iha areadores bee matan nian nomos husu sidadaun sira labele tama too bee area bee moris fatin nian, tanba bele konsidera la respeita natureza, nunee fo impaktu ba bee matan maran.
Enkuantu Prezidente Autoridade Munisipiu Baukau, Veneranda Lemos konsidera, bee matan refere bee matan antiguidade, tanba kleur tebes ona eziste hodi fo moris ba komunidade sira iha Postu Administrativu Baukau Vila balun hodi utiliza ba halo toos, natar no seluk tan, maibe daudaun tenke maran, tanba deskonfia impaktu husi asaun sidadaun sira nian neebe soe foer iha laran no seluk tan.
“Areadores bee matan nian ba soe foer iha laran nee mos impaktu ida, se ita la kuidadu ambiente ita sei sofre hotu, tanba nee bee matan maran, maibe hau sei koalia ho ema tekniku espesialista bele haree took oinsa mak bele buka meius bele hamoris fila fali,” Veneranda argumenta.
Nia katak, antes husu tekniku espesialista sira nia tulun hodi halo estudu, Autoridade Munisipiu sei hamutuk ho parte BTL no Lideransa Komunitariu husi Suku 10 pertense Postu Baukau Vila sei realiza uluk sistema kultura bee matan Wailia nian hodi hein rezultadu husi parte tekniku sira.
Entretantu tuir dadus bee matan permanente neebe eziste iha Munisipiu Baukau hamutuk 609, rejistu iha Postu Baguia hamutuk 51, Baukau Vila 194, Laga 25, Kelikai 85, Vemasi 15 no Venilale 239.
Aleinde iha mos bee matan periodiku hamutuk 472, resjistu iha Postu Baguia 93, Laga 93, Baguia 212 no postu administrativu Venilale hamutuk 69.
(EST 2)