BAUKAU, STLTIMORLESTE.com – Kondisaun estrada diresaun Postu Administrativu Baguia ba too Suku Afaloikai, oras nee transporte publiku no privadu labele asesu, tanba kondisaun aat.
“Daudaun iha Baguia nee iklima udan hela, entaun estrada ba Suku Hae-Coni, Osso-Huna no Afaloikai oras nee aat, transporte neebe ba difikulta tebes, hahu husi Baguia Vila sae ba nee kareta sira belit iha dalan sira nee,” hateten Administrador Postu Baguia, Mario Xavier da Silva ba jornalista STL iha Terloidae Laga, Kuarta (11/06/2025).
Nia hateten, kondisaun estrada diresaun ba Suku tolu refere kuaze kada tinan bainhira udan difikulta movimentu transporte publiku no privadu, tanba estrada sei kondisaun rai neebe udan monu rai nakfilak ba natar.
Nia sublina, husi kondisaun estrada refere daudaun difikuldade komunidade sira atu lori sai produtu lokal ba asesu merkadoria hodi sustenta ekonomia familia.
Tanba nee husu Ministeriu Obras Publikas atu solusiona kondisaun estrada refere, nunee ajuda movimentu transporte publiku hodi lori sai komunidade sira nia produtu lokal ba asesu merkadoria hetan rendimentu hodi sustenta nesesidade ekonomia familia, liu liu sustenta oan sira nia eskola.
Xefe Suku Osso-Huna, Paul dos Reis Piedade hatete, estrada diresaun Postu Baguia Vila ba Suku Afaloikai fo asesu ba komunidade husi Suku Hae-Coni, Osso-Huna inklui Afaloikai inklui mos fo asesu ba komunidade Postu Administrativu Uatukarbau, Munisipiu Vikeke.
Maibe daudaun kondisaun aat, tanba inisiu Timor ukun aan too ohin loron Governu liu husi Ministeriu Obras Publikas no entidade seluk neebe responsabilidade ba infraestrutura estrada seidauk halo intervensaun ruma.
“Estrada husi Baguia Vila ba suku tolu leten aat liu ona, agora tempu udan hanesan nee transporte publiku no privadu tama iha area neeba difisil liu, tanba estrada estraga laiha valeta entaun bee halo nia dalan iha estrada klaran, too mai Postu Vila,” hateten Xefe Suku Osso-Huna, Paul dos Reis Piedade.
Nia sublina, kondisaun estrada diresaun Baguia too Suku Afaloikai daudaun la fo asesu ba transporte, tanba kauza husi valeta laiha nunee durante tinan naruk neebe kada tinan udan monu rai, udan been sira suli tuir deit estrada hahu husi Suku Afaloikai too area Labilai Suku Alaua Leten neebe daudaun kondisaun estrada hanesan mota.
Aleinde kondisaun estrada hanesan mota, iha mos mota tolu hanesan mota Basara-Uai, Duduo’o inklui mota Samalari neebe daudaun kondisaun la favorese atu transporte sira ultrapasa, tanba kuaze iha mota laran fatuk boot.
Nia fundamenta, daudaun movimentu transporte publiku la too Suku Afaloikai, obrigatoriu komunidade sira husi Suku tolu refere tenke lao ain hafoin asesu transporta publiku iha area Suku Alaua Leten hodi kontinua halo viajen ba fatin seluk neebe presiza tuir nesesidade idak-idak, maibe fo impaktu tebes ba produtu lokal sira neebe komunidade sira kuda iha toos laran, tanba la konsege lori sai hodi faan iha merkadu Postu no Munisipiu.
“Parte ba suku tolu leten komunidade moris ho vida agrikultura, iha neeba mak talas, feuk, feuk ropa no koto, produtu nee iha atu lori ba merkadu, maibe labele tanba estrada aat, entaun tempu udan hanesan nee, agora dodok tiha deit,” Paul dos Reis Piedade akresenta.
Nia deklara, komunidade Suku Hae-Coni, Osso-Huna no Afaloikai maioria moris vida agrikultura, liu-liu faan feuk ropa, koto no seluk tan husi toos laran hafoin sustenta ekonomia familia, maibe daudaun kondisaun estrada aat, transporte publiku labele movimentu too area refere, fo impaktu ba rendimentu komunidade sira, tanba produtu sira neebe iha la asesu iha merkadoria hodi hetan osan selu oan sira nia eskola.
Nia katak, preokupasaun ba kondisaun estrada refere parte Autoridade Suku tolu liu husi Autoridade Postu Baguia submete ona pedidu ba Institutu Jestaun Ekipamentus (IJE) iha fulan Maiu tinan nee, neebe bazeia ba pedidu husu IJE halo manutensaun liu husi ateru (taka estrada kuak ho rai) ba kondisaun estrada refere, maibe seidauk iha rezultadu.
“Ami husu atu tau matan lalais ba estrada diresaun Baguia Vila ba too Osso-Huna Afaloikai pelu menus halo diak netin oituan para bele halo movimentasaun ba mai komunidade sira lori produtu lokal ba merkadu,” Paul dos Reis Piedade rekomenda.
Reprezentante komunidade Suku tolu nee husu Ministeriu Obras Publikas atu solusiona kondisaun estrada refere, nunee bele fasilita movimentu transporte publiku hodi lori komunidade agrikultores sira nia produtu lokal ba asesu merkadu hodi sustenta nesesidade ekonomia familia liu-liu sustenta oan sira nia eskola.
Entretantu diresaun estrada husi Suku Alaua Leten ba too Suku Afaloikai besik kilometru 10, Enkuantu husi Alaua Leten ba too area Postu Administrativu Uatukarbau Munisipiu Baukau liu kilometru 20.
(tom)