DILI, STLTIMORLESTE.com – Tribunal Judisial Primeira Instansia Dili iha loron Tersa nee halao julgamentu foun ba kazu Jose Bernardo nia mate iha sela Polisia Kaikoli.
Antes atu hahu julgamentu, Juiz prosesu Jose Escurial lee sai akuzasaun neebe mai husi Ministeriu Publiku katak, iha loron 31 Setembru 2022, arguidu AAM nuudar investigador iha Eskudara PNTL Vera Cruz, simu informasaun husi denunsiante Verdiana da Silva, neebe mak informa katak nia alin ho naran Gaudencio Felipe da Silva hetan baku iha loron 01 Setembru 2022, haleu tuku 04h00 madrugada, iha Aldeia 01, Suku Kaikoli, Postu administravu Vera Cruz, Munisipiu Dili, agora daudaun denunsiante nia alin nee baixa hela iha Hospital Nasional Guidu Valdadares.
Hafoin simu tiha informasaun referidu, arguidu AAM ho arguidu TCPE dezloka kedan ba Hospital Nasional Guido Valadares, ho objetivu atu rekolha informasaun husi Gaudencio Felipe da Silva, maibe arguidu sira la konsege foti informasaun husi Gaudencio tanba iha hela sala operasaun.
Bainhira fila husi Hospital Nasional Guido Valadares, arguidu AAM kontinua rekolha informasaun husi Sra. Verdiana da Silva no husi informasaun sira nee identifika katak, vitima Jose Bernardo de Jesus Soares ho nia kolega sira mak halo agresaun fiziku hasoru Gaudencio Felipe da Silva.
Ho nune arguidu AAM hamutuk ho arguidu TCPE inklui membru PNTI balu tan dezloka imediatu ba iha Aldeia 01, Suku Kaikoli, Postu Administrativu Vera Cruz, Munisipiu Dili, hodi halo detensaun ba vitima Jose Bernardo de Jesus Soares ho nia kolega nain rua ho naran Paulo Mendonça ho Osorio da Costa Carvalho.
Arguidu sira AAM ho arguidu TCPE halo detensaun ba vitima Jose Bernardo de Jesus Soares ho nia kolega Paulo Mendonca Osorio da Costa Carvalho, ho objetivu hodi lori ba halo identifikasaun iha iha oras 12 (sanulu resin rua) nia laran iha Eskuadra PNTL postu Administrativu Vera Cruz nian.
Hafoin halao tiha identifikasaun iha oras 12 (sanulu resin rua) nia laran, arguidu sira liberta tiha vitima nia kolega Paulo Mendonca ho Osorio da Costa Carvalho, no vitima Jose Bernardo de Jesus Soares kontinua asegura iha Eskuadra PNTL.
Tanba Eskuadra PNTL Vera Cruz la eziste sela detensaun, ho nunee arguidu AAM fo orientasaun ba arguidu ACPE lori vitima ba hatama iha sela detensaun Komando Munisipiu Dili.
Arguidu ACPE lori vitima ba iha Komando PNTL Munisipiu Dili akompanha husi vitima nia inan no to iha Edefisiu Komando nian, arguidu ACPE entrega imediata vitima ba arguidu TV hodi hatama ba sela detensaun laran, sein konfirma ba Komandate Investigasaun Munisipiu Dili, Mariano Soares nuudar nia Superior.
Durante iha sela detensaun nia laran arguidu TV mak tau matan ba vitima, no la autoriza familia sira husi vitima nian atu haree vitima.
Bainhira vitima nia bin tenta atu hakbesik ba iha vitima atu koalia, arguidu TV hakilar ho lian makas nee laos imi nia uma ka merkadu.
Arguidu sira halo detensaun ba vitima ho nia kolega nain rua ho objetivu atu halo indentifikasaun iha oras 12 nia laran, maibe saida mak akontese, halo tiha indentifikasaun arguidu sira deside lori vitima ba hatama iha sela detensaun, sem justifikasaun ruma.
Depois ida nee iha loron (01/09/2022) iha oras 06:30 akontese vitima Jose Bernardo de Jesus Soares mate iha Sela detensaun Komando PNTL Munisipiu Dili.
Tanba nee, MP akuza arguidu nain tolu hanesan ko autora material ho forma konsumada pratika krimi Sekuestru neebe previstu iha artigu 160 husi Kodigu Penal.
Hatan ba akuzasaun neebe iha, arguidu AAM deklara katak, faktus neebe konsta iha akuzasaun balu loos no balu lalos.
Arguidu AAM deklara, iha loron (01/09/2025) iha dader arguidu sira simu informasaun husi denunsiantes ida, kona-ba nia alin hetan baku no baixa hela iha HNGV. Simu tiha informasaun husi denunsiante nee, arguidu hamutuk ho nia kolega nain rua desloka kedan ba iha HNGV, maibe too iha neeba sira la konsege koalia ho denunsiante nia alin neebe hetan baku, tanba iha hela sala Operasaun HNGV nian.
Arguidu deklara, depois arguidu sira fila tiha mai iha eskuadra, denunsiante ba informa ba arguidu sira iha eskuadra katak, ema neebe baku denunsiante nia alin denunsiante konhese no hatene sira nia uma. Iha momentu neeba arguidu fo hatene ka bolu radio liu husi Delta Bis, no fo hatene ba iha sira nia Komandante fo autorizasaun atu arguidu sira ba foti Jose Bernardo.
Arguidu deklara, atu ba iha Jose Bernardo nia uma, arguidu hamutuk ho ekipa patrulhamentu Vera Cruz nian, inklui ho denunsiante neebe mai hatoo informasaun, tanba nee denunsiante mak hatudu Jose Bernardo nia uma ba arguidu ho ekipa neebe ba.
To iha Jose Bernardo nia uma, arguidu sira foti Jose Bernardo inklui testamuna nain rua, no Jose Bernardo nia inan rasik akompanha sira husi sira nia uma Audian too iha Eskuarda. Too iha eskuadra Maizumenus oras tuku 11:00 arguidu halo tiha identifikasaun ba Jose Bernardo, no iha identifikasaun nee akompanha husi Jose nia inan rasin, no mos arguidu TCPE. Identifikasaun neebe arguidu halo ba Jose remata iha oras tuku 12:00.
Arguidu deklara, halo tiha identifikasaun remata, arguidu entrega fali vitima Jose ba iha arguidu TCPE hodi lori ba entrega iha arguidu TV seksaun investigasaun nian. Iha momentu neeba haruka arguidu TCPE lori tiha Jose ba entrega arguidu TV. Depois arguidu kontinua halao nia servisu, no fila ba uma iha oras tuku 17:00 loraik. No liu tiha oras balu mak arguidu simu informasaun husi arguidu nia komandante katak, ema neebe ohin halo identifikasaun mate. Tanba nee arguidu mos ba kedan iha Eskuadra, no too iha neeba arguidu haree vitima Jose nia inan mak tanis hela, no vitima mate hela iha sela.
No tuir arguidu nia hatene, vitima mate tanba tara aan, no momentu neeba arguidu TV mak hein sela detensaun. Arguidu dehan iha momentu neeba arguidu halo identifikasaun ba vitima, vitima koalia ho livre la iha ameasa baku ruma ba iha vitima.
Hatan kona-ba husi identifikasaun nee arguidu halo autu partisipasaun ba MP tuir artigu 53 numeru 5 hateten halo indentifikasaun komunika kedan ba iha MP ka lae, arguidu deklara momentu neeba halo tiha identifikasaun ba vitima, arguidu halo kedan auto partisipasaun hodi komunika ba iha MP.
Arguidu deklara katak, tuir regra neebe iha kuandu arguidu sira halo identifikasaun hotu ona, entrega ba iha seksaun investigasaun nian, regra atu entrega prienxe formulariu identifikasaun, nee hatudu katak sira nia servisu hotu ona, husi parte investigasaun maksei hare fali.
Arguidu deklara, arguidu halo tiha identifikasaun kontinua entrega vitima ba iha seksaun investigasaun nian hodi tau ba iha sela detensaun, ida nee tuir regra neebe mak iha. No atu asegura vitima Jose labele iha liur hodi kria tan problema foun, tanba Gaudensiu neebe hetan baku husi vitima baixa iha hospital nia kondisaun grave.
Arguidu nia konsentimentu ida deit identifikasaun, maibe kona-ba saida mak akontese ba vitima iha sela too tara an, arguidu la iha konhesimentu. No momentu neeba problema neebe iha akontese entre grupu rua, 22 no 77.
Rona tiha arguidu, Tribunal adia ba loron seluk hodi rona fali arguidu nain rua nia deklarasaun.
Audensia julgamentu nee prezide husi Juiz Prezidente Jose Escurial, no Juiz adjuntu nain rua, Fransisca Cabral no Afonso Carmona, Ministeriu Publiku reprezenta husi Prokurador Aderito Tilman, arguidu hetan asistensia legal husi Defensor Publiku Eustaquio Guterres no Juvinal Dias.
(ter)
