PR Horta Kolen Ona Lobi Investor, Tanba Governu La Kria Lei

Prezidente Republika (PR), Jose Ramos Horta. (Foto: Media PR)

DILI, STLTIMORLESTE.com – Prezidente Republika (PR) Jose Ramos Horta hatete, nia kolen ona lobi investor husi nasaun seluk mai halo investimentu iha Timor Leste, tanba Governu liu husi ministeriu relevante la kria lei mout deit.

Prezidente Republika Jose Ramos Horta hatoo kestaun nee ba jornalista sira iha Palasiu Prezidensial Nicolao Lobato, BairoPite, Tersa (18/02/2025).

PR hatete, sente kolen ona hodi lobi investidor sira, tanba Governu liu husi ministeriu neebe relevante laiha inisiativa atu kria lei hodi garantia investor sira.

Prezidente Republika oras nee komunika ona ho Governu no Parlamentu Nasional atu haree ba lei investimentu ka lae? Tanba Prezidente lobi investor barak mai Timor Leste no sira hakarak ona atu halo investimentu maibe Governu la kria lei? Hatan ba kestaun nee Prezidente Republika hatete, nia kolen ona halo promosaun hodi ema mai, tanba buat hotu mout iha ministeriu balu deit.

“Hau dala ruma kolen ona, ita halo promosaun investimentu ema mai, maibe buat hotu-hotu mout iha ministeriu balu. Sira iha rai laran ona nee mos sofre, terus birokrasia manobra oin-oin iha rai laran. Hanesan iha Timoroan ida, nia investimentu tolu ona iha Timor Leste, ho osan ninia rasik, laos husi Governu, nia halo ona hotel tolu iha Timor Leste, ida mak City 8, ida JL Vila, ida mak iha area branka nee ninian. Maibe atu hetan deit autorizasaun ba ida nee, ida neeba komplikadu loos,” katak PR Horta.

Prezidente Republika hatete, Timoroan balu mos esporta ona kadiuk Timor nia ba NTT, tanba kadiu Timor nia diak liu 80% no sira seluk 60%, maibe komplikadu ho kuarentena.

“Ida fali Timoroan balu hakarak esporta ona kadiuk, tanba kadiuk Timor nian nee kualidade di’ak tebes-tebes, konforme hau rona husi kolega sira iha NTT. Sira hatete kadiuk Timor nian nee di’ak liu ami nian, nia naan nee 80% sira seluk-seluk 60%, kaer kadiuk nee kmaan loos, Timor nian naan 80%, 85%, hakarak faan ba Xina ka Singapura. Sempre komplikadu ho kuarentena, kuarentena labele demora fali, demora nee animal sira nee mate hotu, aat hotu, no dodok hotu,” katak PR Horta.

Xefe Estadu hatete, Timor Leste gasta osan boot US$ 400 milhões ho Portu Tibar nee mak pior liu, Portu Tibar modernu, maibe automatika, buat hotu-hotu automatika, maibe komersiante hotu-hotu hirus, satiadu, sasan demora loos iha Portu Tibar.

“Demora semana rua, tolu, tanba sa korupsaun iha neeba, Governu, Ministeriu Finansas, KAK tenke ba haree jestaun Portu Tibar. Se lae problema saida, ita gasta osan kuartu sentus milloens Portu nee ladun uza, tanba roo ahi lori karega husi Surabaya mai Atapupu, depois tama atrake mai Dili, tanba baratu liu, labele kritika komersiante nee. Komersiante nee buka dalan neebe kmaan, baratu liu ba nia, se karik liu karik nia bele halo maibe se mak bele selu konsumidor sira mak selu, tau impostu todan, impostu nee transfere ba konsumidor nee mak hau haree matenek boot sira iha ministériu sira nee. Hau hanoin matenek liu karik hau, hau kompriende hau husu deskulpa, tanba sira matenek liu. Entaun nee oho investedor, investedor neebe iha nee ita buka hakuak sira, ema Xina, Indonezia, Portugues ka sira neebe iha nee hakuak sira, fo fasilidade ba sira, tanba prioridade numeru ida mak nee laos atu karega sira ho impostu,” katak Horta.

Nia hatete, prioridade numeru ida fo servisu ba Timoroan sira, no haree vensimentu neebe diak, tanba se Governu la karega impostu ba investedor sira, loja sira, supermerkadu sira bele negosiu ho sira.

“Imi la selu impostu mas imi tenke selu salariu mínimu ba trabalhador diak liu duke ida nee, tanba imi manan osan diak tanba la selu impostu oin-oin, impostu kmaan loos. Prioridade ba Governu mak ida nee, servisu ba Timoroan, maibe ho kondisaun neebe dignu responde ba nesesidade ekonomia nian. Maibe hau mak la hatene, entaun kuitadu investedor sira halai ba Ministeriu Justisa mate iha neeba. Halai ba imigrasaun atu fo viza ba ema mai nee mos demora. Atu viza ba trabalhu difisil loos, ita halo ema atu mai servisu iha nee difisil tebes-tebes inklui ONG internasional Madre, Padre sira nian atu mai mos komplikadu loos. Tanba sa la fo deit tinan lima, lae fo fulan neen depois tenke halai ba imigrasaun tur iha neeba loron tomak, dala ruma fo envolpe ida nee halo viza lalais liu, nee mak halo hau frustrasi loos tanba problema investimentu sira nian nee,” katak nia.

Horta dehan, tanba frustrasi loos ho Ministeriu Interior, frustrasi ho trade investe sira kuitadu sira fraku la vale buat ida, tanba ema diak, matenek trade investe servisu diak maibe Ministeriu Justisa, Ministeriu Interior, Meiu Ambiente hotu-hotu hatama sira nia kanuru tohar iha ideia ida nee, problema mak ida nee.

(eme)

Share it :

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *