DILI, STLTIMORLESTE.com – Austrália ho Timor Leste (TL) komprometidu atu asegura dezenvolvimentu Kampu Greater Sunrise, neebe fo benefisia ba povu Timor Leste durante tempu naruk.
Liu husi Komunikadu neebe STL asesu Sabadu (21/12/2024) haktuir, deklarasaun konjunta husi Primeiru Ministru Repúblika Demokrátika Timor Leste, Kay Rala Xanana Gusmão no Commonwealth Austrália nian katak, povu Timoroan ho Australianu iha amizade no solidariedade neebé klean, governu rua nee servisu hamutuk atu hametin relasaun bilaterál no interese komún nasaun rua, fahe hamutuk iha rejiaun ida neebé pasífiku, estavel no prósperu.
Haree ba relasaun entre nasaun rua nian neebé metin tebes, Austrália ho Timor Leste kontente atu anúnsia inisiativu importante foun hodi apoia dezenvolvimentu ekónomiku Timor Leste nian.
“Austrália ho Timor Leste komprometidu atu asegura dezenvolvimentu kampu Greater Sunrise iha Tasi Timor neebé sei fó benefísiu ba tempu naruk ba povu Timor Leste sira, bazeia ba Tratadu istóriku entre Austrália ho Repúblika Demókratika Timor Leste neebé Estabelese Fronteira Marítima iha Tasi Timor (Tratadu Fronteira Marítima 2018)”, haktuir komunikadu neebe STL asesu.
Tratadu Fronteira Marítima 2018 nee kria rejime espesiál ida ba dezenvolvimentu Kampu sira Greater Sunrise nian. Durante tinan rua resin, Reprezentante Espesiál Austrália nian ba asuntu Greater Sunrise, Onorável Steve Bracks AC, servisu hamutuk ho Governu Timor Leste no Austrália no setór privadu neebé involve hodi kria kondisaun ba dezenvolvimentu rekursu estratéjiku ida nee.
Atu apoia Timor Leste nia dezeju ba asegura kreximentu ekónomiku ba tempu naruk nian, hadia padraun moris no diversifika ekonomia rai-laran, Austrália propoin ona atu halo investimentu signifikativu ba Timor Leste nia futuru liu husi estabelesimentu fundu infraestrutura dedikadu ida, neebé sei finansia husi Austrália nia kuota rendimentu futuru husi projetu Greater Sunrise nian.
Austrália sei estabelese fundu infraestrutura ida hodi apoia kualkér solusaun neebé maka viavel komersialmente, neebé propoin husi parte komérsial sira no hetan ona akordu husi Estadu sira bazeia ba rekizitu sira Tratadu Fronteira Marítima 2018. Iha estimasaun katak projetu nee susesu bele fornese bilhaun dolar barak ba fundu infraestrutura Timor-Leste durante projetu nee lao, parte ida husi inisiativa dezenvolve nasaun nian.
“Austrália no Timor Leste hein atu kontinua servisu hamutuk ho ajénsia komérsiu relevante sira ba ita nia objetivu hamutuk atu realiza dezenvolvimentu projetu Greater Sunrise”, tenik Komunikadu.
Austrália rekoñese Timor Leste nia ambisaun atu kria oportunidade empregu barak liu tan, Governu Austrália mós daudaun nee investe makas iha Timor Leste nia kampu forsa trabalhu, parseria Mobilidade Trabalhu no Abilidade Timor Leste – Austrália (Timor-Leste-Australia Labour Mobility and Skills Partnership) nian sei fornese maizomenus milhaun US$ 50 Australianu ba tinan haat nia laran, atu prepara trabalhador Timoroan barak liu tan ho abilidade prontu atu servisu.
Investimentu nee sei inklui finansiamentu ba sentru rekrutamentu no formasaun foun ida iha Dili, hasae kualidade treinamentu lian Inglés ho kualidade aas, no aumenta asesu ba kualifikasaun neebé rekoñese husi Austrália. Liu husi Parseria ida nee, Timor Leste no Austrália sei servisu hamutuk atu atinji Timor Leste nia objetivu atu permite trabalhador Timoroan nain 10,000 bele hetan oportunidade atu ba servisu iha Austrália to’o tinan 2027-2028, inklui Austrália nia Eskema Mobilidade Traballadòr Pasífiku Austrália (sigla Inglés PALM). Esforsu hirak nee sei foka ba pozisaun semi-kualifikadu sira.
Primeiru Ministru Timor Leste ho Austrália hein ba oportunidade atu marka inisiativu signifikativu nee pesoalmente iha tinan mai ne’e, nuudar demonstrasaun ida ba kompromisu husi nasaun rua nee nian ba dezenvolvimentu Greater Sunrise no forsa husi relasaun bilaterál entre nasaun rua ne’e nian.
(gui)